Bogucin dziewiętnastowieczny – ludność

Dziewiętnasty wiek to okres ogromnych przemian w życiu Bogucina. Nie zawsze korzystnych. Transformacji ulegały m.in. własność ziemska, demografia ludności wiejskiej, siatka gospodarstw, układ komunikacyjny i architektura krajobrazu.

Powyższej tematyce poświęcony zostanie cykl artykułów, obejmujących zagadnienia, które nie zostały ujęte w książce „Bogucin na przestrzeni wieków. 1398 – 2008”. Na pierwszy plan wysuwa się kwestia ludności. Szerzej o personaliach osób zamieszkujących na bogucińskiej wsi można napisać w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego, prowadzącego statystyki urodzeń, małżeństw i zgonów na podstawie wymogów wynikających z uregulowań Kodeksu Cywilnego Napoleona, wprowadzonego na terenach Lubelszczyzny z dniem 15 sierpnia 1810 r.

W myśl nowych przepisów każdy mieszkaniec wioski musiał posiadać imię i nazwisko, choć jeszcze przez kilka lat zdarzały się odstępstwa od tej reguły. Do tej pory nazwiska (albo przezwiska) używano głównie do ewidencjonowania przydziału powinności włościan wobec właściciela wsi. Na tej podstawie można było z dużym prawdopodobieństwem określić liczbę domów. Według tych kryteriów, w roku 1737 w Bogucinie było ich ok. 24. Tylu bowiem poddanych, świadczących pańszczyznę na rzecz swojego pana wymieniono na okoliczność przekazania bogucińskich dóbr ziemskich kolejnemu dzierżawcy wsi, Stanisławowi Wyrzyckiemu.

Dla przypomnienia na liście tej znaleźli się (pisownia oryginalna):

1. Paweł Wuycik
2. Woytek Woycik
3. Juzef Woycik
4. Stach Paruch
5. Grzegorz Kempka
6. Maciek Burdelak
7. Tomek Paruszek
8. Jędrzej Woycik
9. Paweł Paruszak
10. Kazimierz Papieżak
11. Wawrzyniec Woycik
12. Kazimierz Woycik
13. Kazimierz Burdelak
14. Szymon Woycik
15. Jan Paprotka
16. Krzysztof Wolak
17. Wojciech Gnieciak
18. Kazimierz Banach
19. Józef Paruch
20. Grzegorz Paruch
21. Wojciech Paruch
22. Szymek Wolak
23. Katarzyna Gontarczykowa
24. Wawrzyniec Kempka

Pierwszy powszechny spis ludności miast, wsi i osad na terenie Królestwa Polskiego miał miejsce w roku 1827. Był to jedyny spis powszechny dokonany w Królestwie Polskim aż do 1914 r. Według jego danych w Bogucinie mieszkało wówczas 240 osób w 29 domach.

Porównując te liczby z wcześniejszymi danymi widać, że stan liczebny wioski w ciągu ostatniego stulecia tylko nieznacznie się zwiększył. Główną przyczyną tego była bardzo wysoka śmiertelność niemowląt i dzieci oraz brak odpowiedniej opieki lekarskiej. Niewiele lepiej było w pierwszej połowie XIX wieku. Wielki głód, który nastąpił po powstaniu listopadowym oraz epidemia cholery przywleczona przez rosyjskich żołnierzy sprawiły, że jeszcze długo średnia życia ludności wiejskiej wynosiła nieco powyżej 20 lat, a ujemny przyrost naturalny utrzymywał się przez kolejne trzy dekady. Szczególnym momentem były lata 1855- 57 kiedy to w aktach USC pojawia się b. duża liczba młodych wdów; są również przypadki (nawet w rodzinach dziedziców) chrzczenia dzieci „z wody” w obawie przed śmiercią. Był to okres epidemii cholery, na którą, jak donosił ówczesny marszałek szlachecki guberni lubelskiej Jan hr. Jezierski (właściciel majątku w Garbowie) umarło na Lubelszczyźnie około 40 000 mieszkańców.

Dla zachowania reprodukcji przeciętna kobieta powinna rodzić w tamtych czasach co najmniej pięcioro dzieci. Nie zawsze było to takie proste, ponieważ wielu młodych mężczyzn wcielano na wiele lat (powyżej pięciu) do służby w rosyjsko – carskiej armii. Ich żony, będące wtedy zwykle na służbie lub na wyrobku zachodziły w ciążę – ojciec pozostawał nieustalony, pomimo, że często wiedziano kto nim jest. Zdarzało się również, że swych potomków na garbowskiej ziemi pozostawiali żołnierze 7 pułku piechoty liniowej wojska polskiego oraz dziewiątej Roty pułku kniazia Monszukowa, rozlokowani w okolicznych wsiach.  Archiwum garbowskiego USC zna i takie przypadki.

Analizując zamieszczoną pod artykułem tabelę wydaje się, że w roku 1826 mogło mieszkać nieco więcej osób niż to podano oficjalnie w sporządzonym rok później spisie powszechnym. W samych tylko aktach USC, w krótkim okresie pojawiło się ponad 60 rodzin, mieszkających w 34 domach, a trzeba wiedzieć, że w owych czasach rodzina czteroosobowa była uważana za małą. Jak widać na poniższej tabeli, w niektórych domach, w okresach kilkunastoletnich mieszkały 3 lub 4 rodziny, najczęściej ze sobą spokrewnione. Sto lat później liczba Bogucinian podwoiła się. Według pierwszego spisu ludności w Polsce niepodległej w roku 1921 było ich 476. Mieszkali oni w 76 budynkach – 8 znajdowało się w Kolonii Las Boguciński, 58 na „starej wsi”, a pozostałe 10 w obrębie folwarku.

Wracając do początków dziewiętnastego wieku, poniżej znajduje się tabela z wykazem ówczesnych rodzin wraz z numeracją domów. Zgodnie z przyjętym zwyczajem pierwszy numer domu przyznawano budynkom należącym do właściciela folwarku. Oprócz wyznaczonego przez garbowskiego dziedzica zarządcy mieszkała w nich służba folwarczna i Żydzi. Kierunek numeracji, tak jak dziś, był przeciwny do ruchu wskazówek zegara.
Mapa wsi z tamtego okresu, z późniejszymi zmianami, zostanie zaprezentowana w następnym odcinku.

Rejestr bogucińskich rodzin sporządzony na podstawie aktów urodzenia i zgonów w latach 1810 – 1826. Akta te są dostępne w Archiwum Państwowym w Lublinie oraz bazie „Pradziad” na stronie internetowej „Szukaj w archiwach”.