Parafia Garbów – Jak powstawały nowe miejscowości cz.2

W XIX wieku parafia Garbów wzbogaciła się o 14 nowych miejscowości. Niektóre z nich przetrwały do dziś, inne utraciły swoje znaczenie i zostały włączone w granice silniejszych sąsiadów. Polityka Jezierskich – nowych właścicieli dóbr garbowskich – prowadziła do pozyskiwania kolejnych terenów pod zabudowę i uprawę rolną. Głównie odbywało to się kosztem lasów, które początkowo zajmowały ponad połowę władanej przez nich powierzchni.
W roku 1829, oprócz opisanego w poprzednim odcinku Amelina na mapie Polski pojawił się „Maryampol zwany Zofian”. Taka nazwa funkcjonowała pierwotnie w aktach USC. W późniejszym okresie w użyciu pozostał tylko jej drugi człon. Początkowo osada rozwijała się w bardzo powolnym tempie. Dopiero w końcówce lat trzydziestych, kiedy zaczęto osadzać tu kolonistów, dynamika rozwoju wsi znacznie wzrosła. Kolonistami nazywano przybyszy z innych, często odległych miejscowości, którym przekazywano w dzierżawę kawałki ziemi w zamian za wykarczowanie zrębów lub zagospodarowanie nieużytków. Mapy z początku XIX wieku pokazują, że większość terenów pomiędzy Garbowem a Starościnem pokrywały gęste lasy. Przekształcenie ich w pola uprawne wymagało zatem niemałego nakładu ludzkiej pracy. Pierwszymi kolonistami w Zofianie byli: Bogumił Galicki, Jan Grams i Jan Kozaczkowski.

Pierwszy wpis USC dotyczący mieszkańca wsi Maryampol zw. Zofian

Tylko jeden raz – w 1836 r. pojawia się w garbowskim USC akt urodzenia dziecka we wsi Biskupie. Nie wiadomo, którego miejsca na mapie dotyczyła ta nazwa, ponieważ nawet w spisie osad zaginionych nie ma  jakiejkolwiek wzmianki o tej osadzie. Można jedynie przypuszczać, że chodziło o jakiś fragment majątku kościelnego wydzierżawionego na propinację. Do przyjęcia takiej hipotezy upoważnia fakt, że noworodek został zgłoszony przez propinatora Adama Wiszniowskiego w asystencji urzędników kościelnych: organisty Filipa Więckowskiego oraz dziada kościelnego Józefa Majewskiego, który oprócz funkcji „kościelnego” sprawował również posadę „szwajcara”, czyli osoby odpowiedzialnej za stosowne zachowanie się wiernych podczas nabożeństw kościelnych. Kiedy ktoś rozmawiał albo zachowywał się w sposób urągający powadze miejsca był przez niego upominany lub wypraszany ze świątyni. „Szwajcar” to taki prowincjonalny odpowiednik żołnierza Papieskiej Gwardii Szwajcarskiej.

Pierwszy wpis USC dotyczący mieszkańca osady Biskupie

W roku 1837 pojawia się wzmianka o Cegielni Garbowskiej.  Nowa osada zostaje założona opodal rzeki Kurówki, w kierunku Karolina. Wydaje się, że data powstania oraz jej lokalizacja nie były przypadkowe. O wszystkim mógł zdecydować zmysł gospodarczy Jana hr. Jezierskiego. O ile do tej pory podstawowym materiałem w budownictwie pozostawało drzewo, tak teraz, kiedy dziedzic postanowił wybudować w Garbowie nową gorzelnię i zespół pałacowy, zapotrzebowanie na cegłę nagle wzrosło. Wiadomo, że do wytworzenia cegieł potrzebna jest glina. Możliwość jej pozyskania stwarzała realizacja kolejnego planu właściciela dóbr garbowskich  – założenie wielkiego gospodarstwa rybnego. Wcześniej w Garbowie, poza Kurówką, nie było większych zbiorników wodnych. Czyżby więc kopiąc ogromne niecki pod przyszłe stawy, wydobywaną glinę przeznaczano na potrzeby produkcji cegły? O rozmachu przedsięwzięcia, związanego z funkcjonowaniem tego zakładu najlepiej świadczy liczba strycharzy zatrudnionych w garbowskiej cegielni. Przez szereg lat nazwiska robotników zajmujących się produkcją cegły przewijały się dość często w aktach USC. Nasuwa się zatem wniosek, że Jezierski postanowił zupełnie odstąpić od tradycyjnej metody wznoszenia budowli z wykorzystaniem drewna.

                             Pierwszy wpis USC dotyczący mieszkańca osady Cegielnia Garbowska

Mapa, na której zaznaczono lokalizację cegielni

28 grudnia 1842 roku Ignacy Dobrzycki – dozorca stawów w dobrach garbowskich w obecności kuchmistrza dworu w Garbowie Filipa Okrynicza i organisty Filipa Więckowskiego powiadomił miejscowego proboszcza o tym, że w Folwarku Marynki urodził się jego syn, któremu pragnie nadać imiona Aleksander Henryk Włodzimierz Alfons. Informacja ta oznajmiała powstanie kolejnej osady na terenach stanowiących własność Jezierskich. W latach późniejszych nazwę Marynki zmieniono na Mariankę, a kres samodzielności położyła w roku 1944 reforma rolna, włączając ją w terytorialne granice Woli Przybysławskiej. Jednak mentalność tamtejszych mieszkańców pozwoliła zachować namiastką dawnego wspólnotowego przedsiębiorstwa rolnego. W miejsce zlikwidowanego folwarku założono Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną, która funkcjonuje do dziś i zajmuje się chowem drobiu oraz produkcji zbóż i innych płodów rolnych.

Pierwszy wpis USC dotyczący mieszkańca osady Folwark Marynki

W  roku 1845 powstały Zagrody, a pierwszym zarejestrowanym noworodkiem został Kazimierz, syn tamtejszego właściciela szynku – Leonarda Kowalskiego. Wydaje się, że wieś przez kilka dziesięcioleci pozostawała jedynie przysiółkiem Przybysławic. Nawet Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich z roku 1882 nie odnotowuje tej miejscowości jako jednostki samodzielnej. Nie ma jej także w wykazie włości królewskich z 1876 r. Prawdziwy rozkwit Zagród nastąpił dopiero w początkach XX wieku, kiedy Broniewscy – ówcześni właściciele majątku garbowskiego wybudowali tam „Cukrownię Garbów”. W roku 1921 w Zagrodach mieszkało 293 osób. Wraz z rozwojem fabryki przybywało tu i osiedlało się coraz więcej osób z okolicznych wiosek. W tych warunkach liczba ludności Zagród wzrosła na koniec XX wieku prawie trzykrotnie.

Wykaz włości królewskich z roku 1876

Pierwszy wpis USC dotyczący mieszkańca wsi Zagrody

Poniżej lista urodzonych w Bogucinie w roku 1813 według USC Garbów: