Parafia Garbów – Jak powstawały nowe miejscowości cz.1

Informacje z kościelnych akt USC umożliwiają analizę rozwoju struktury terytorialnej garbowskiej parafii,  pozwalając na dość dokładne ustalenie terminu powstawania nowych wsi. Na tej podstawie można również określić daty końcowe dla osad zaginionych.

W początkach XIX wieku, od kiedy zaczęto spisywać akta USC, do parafii Garbów należały następujące miejscowości:

Biadaczka, Bogucin, Garbów, Giszowice, Gutanów, Kupin, Jastków, Leśce, Ługów, Miesiące, Moszenki, Moszna, Orlicz, Ożarów, Piotrowice, Przybysławice, Sieprawice, Sieprawki, Sługocin, Starościn, Tomaszowice, Wola Przybysławska, Wólka Lesiecka, Wygoda Jastkowska i Wysokie.

W powyższym zestawieniu brakuje wielu miejscowości, które dziś znajdują się na mapach Polski.

Pierwsza z nich – o wdzięcznej nazwie Karoliny – powstała w roku 1819, by prawie pół wieku później, w czasie uwłaszczenia chłopów, przybrać ostateczne brzmienie Karolin, choć w niektórych dokumentach tę zmianę dało się zauważyć już wiele lat wcześniej.
Pierwszy, historyczny akt urodzenia w tej miejscowości został zarejestrowany  w garbowskim USC pod datą 1 września 1819 roku.  Napisano w nim m.in. „stawił się Tomasz Majewski włościanin lat mający dwadzieścia pięć gospodarz w Karolinach zamieszkały i okazał nam dziecię płci żeńskiej które nam oświadczający okazuje i wyraża iż mu się daje imię Rozalia. Rzeczone oświadczenie i okazanie dziecięcia nastąpiło w przytomności Andrzeja Zięby lat mającego trzydzieści dwa i Marcina Niedbały lat czterdzieści obydwóch włościan„.
Z punktu widzenia językoznawczego Karolin jest nazwą z gatunku tzw. dzierżawczych, tj. wyrażającą przynależność do kogoś. Świadczy o tym przyrostek – in. Od dawien dawna, to właśnie od imion właścicieli ziemskich tworzono nazwy zakładanych przez nich miejscowości. Przykłady można mnożyć: od bardzo popularnego w średniowieczu imienia Borzęta nazwano Borzęcin, od Sulęty – Sulęcin, a od Boguty – Bogucin. To samo tyczy się stolicy naszego województwa. Stawiana jest teza, że założycielem lub właścicielem Lublina w zamierzchłych czasach był człowiek o mieniu Lubla. Pisze o tym Stefan Warchoł w książce Pochodzenie i znaczenie nazwy Lublin. W przypadku nowo-powstałej miejscowości w parafii garbowskiej sytuacja jest o wiele klarowniejsza, zważywszy że małżonką posiadacza garbowskich dóbr była Jaśnie Wielmożna Hrabina Karolina Jezierska.
Miejscowość ta została rozlokowana opodal lasu należącego do garbowskiego dziedzica. Wąska leśna poręba została wykorzystana do osadzenia tu nowej wioski.Według Tabelli miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z roku 1827 w początkowym okresie, w tej leśnej scenerii, mieszkało 19 osób w 4 domach. Wśród pionierów oprócz wspomnianego Tomasza Majewskiego pojawiają się nazwiska Jana Wawerskiego, Andrzeja Zięby, Marcina Niedbały, Jakuba Mańkowskiego, Pawła Rudnickiego, Józefa Sikorskiego i Marcina Jesionowskiego – przesiedlonego z Bogucina, gdzie wraz z małżonką Brygidą Niewiadomą (później w aktach zwaną Azbuką) mieszkał w tzw. „komornym” – przekładając na język dzisiejszy można by użyć określenia „na stancji”. Uwzględniając ówczesną specyfikę nadawania nazwisk należy przyjąć, że w większości były to osoby o „świeżych” nazwiskach. Ale o tym w jednym z następnych odcinków.
Niedługo potem musiało dojść do masowej, może nawet nie do końca kontrolowanej wycinki lasu i dynamicznego rozwoju osadnictwa. W końcówce lat trzydziestych XIX wieku notowano w Karolinie bardzo dużo urodzeń. Był to relatywnie najwyższy wskaźnik w całej parafii.

Metoda powstawania nowych miejscowości polegała głównie na osadzaniu w nich młodych, perspektywicznych rodzin, którym do tej pory nie nadano ziemi w dzierżawę lub wieczyste użytkowanie. Większość z nich przybywała z okolicznych wiosek. Dla ożywienia gospodarczego wsi przenoszono tam również osoby trudniące się drobnym rzemiosłem oraz handlem. Tak więc w Karolinie można było spotkać kowala Karola Niećkę, stolarza Feliksa Gałeckiego i gajowego Piotra Rudnickiego. Nie mogło zabraknąć też szynkarzy, czyli osób prowadzących wiejskie gospody. Ich liczba, biorąc pod uwagę wielkość wsi, była imponująca. Tę profesję uprawiali Jan Nakonieczny, Antoni Lutyński, Franciszek Sokołowski i Franciszek Latomski.

Wykaz z Tabelli miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z roku 1827 (omyłkowo wieś Karoliny została przypisana do parafii Markuszów)

Mapa Królestwa Polskiego z roku 1839

Pierwszy wpis USC dotyczący mieszkańca wsi Karolina. Akt urodzenia Rozalii Majewskiej- córki Tomasza. W akcie nie podano personaliów matki dziecka.

Kolejną miejscowością, powstałą w obrębie ówczesnej parafii Garbów był Amelin.
Ta malownicza – położona pośród lasów – osada pojawiła się w aktach USC w roku 1829. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich z roku 1880 podaje, że wieś, która liczyła wtedy 30 osad, została założona dopiero w roku 1864 w czasie uwłaszczenia włościan z części dóbr Garbowa należących do Jezierskich. Jednak w świetle zachowanych dokumentów wydaje się, że owa data jedynie zatwierdza formalnie to, co zostało utworzone kilkadziesiąt lat wcześniej. Wskazuje na to również mapa Królestwa Polskiego z roku 1839, na której umieszczono Amelin. Tak, jak w przypadku Karolina, nazwa miejscowości została zapożyczona od imienia członka rodziny właścicieli ziemskich. W tym przypadku chodzi o urodzoną w roku 1816 Amelię – najstarszą córkę Jana i Karoliny Jezierskich, późniejszą dziedziczkę wsi Jabłoń.

Mapa Królestwa Polskiego z roku 1839

Pierwszy wpis USC dotyczący mieszkańca wsi Amelin. Akt urodzenia Anny Wankiewicz – córki Wawrzyńca i Józefy z Miękińskich.

Poniżej lista mieszkańców Bogucina urodzonych w roku 1812.