Minęło 95 lat – Bogucin pnie się do góry

Dziewięćdziesiąt pięć lat to, i dużo, i mało – tyle bowiem minęło od pierwszego spisu ludności w niepodległej Polsce. Nie mniej wystarczająco dużo, by dokonać pewnych zestawień dziejowych. Nie będzie rzeczą prostą porównanie życia na wsi prawie sto lat temu z tym, co mamy dziś, ale – warto spróbować.

Na początku drugiej dekady XX wieku Polska była krajem rolniczym, gdzie chłopami były dwie na trzy osoby. Rolnictwo stanowiło też źródło utrzymania dla ziemian oraz robotników rolnych zatrudnionych w folwarkach należących do wielkich właścicieli ziemskich. Tylko nieliczni mieszkańcy wsi wykonywali zawody pozarolnicze (np. nauczyciele, urzędnicy, rzemieślnicy). Dziś w rolnictwie pracuje jedna osoba na osiem.
Tylko ok. 6% budynków dzisiejszego obszaru Polski było murowanych, a dziewięć na dziesięć dachów krytych słomą. Dziś – większość domów powleka kolorowa elewacja, a na dachach mieni się czerwień, brąz i granat rozmaitych dachówek i blacho dachówek.

Ponieważ artykuł dotyczy głównie zmian demograficznych, jakie zachodziły na terenie garbowszczyzny, warto przypomnieć, że sto lat temu rodziło się przeciętnie ponad trzy razy więcej dzieci niż teraz. Trudne warunki życia na wsi i problemy z dostępnością do opieki medycznej sprawiały jednak, że prawie połowa społeczeństwa miała mniej niż 20 lat. Ktoś, kto dożył 70 lat mógł mówić o wielkim szczęściu. Dziś średnia długość życia wynosi 73,8 roku dla mężczyzn i 81,6 dla kobiet.

Jednym z najważniejszych problemów polskiej wsi w tamtym okresie było ogromne przeludnienie i brak pracy. Na garbowszczyźnie nadwyżki siły roboczej przejęła częściowo Cukrownia Garbów – wybudowana w 1908 r. przez ówczesnego właściciela ziemskiego Bohdana Broniewskiego. To dzięki temu gospodarstwu przemysłowemu, które funkcjonowało do 2004 r. rozwinęła się i ukształtowała infrastruktura miejscowości Zagrody – nazywanej niegdyś Garbowem Drugim.

W roku 1921 do gminy Garbów należało 12 wiosek, ale strukturę terytorialną stanowiły 23. jednostki:

1. Bogucin folwark – 177 mieszkańców,
2. Bogucin kolonia – 51 mieszkańców,
3. Bogucin wieś – 476 mieszkańców,
4. Borków – 338 mieszkańców,
5. Garbów Duży – folwark – 257 mieszkańców,
6. Garbów wieś – 865 mieszkańców,
7. Gutanów folwark – 100 mieszkańców,
8. Gutanów kolonia – 5 mieszkańców,
9. Gutanów wieś – 407 mieszkańców,
10. Janów – 240 mieszkańców,
11. Karolin – 310 mieszkańców,
12. Wólka Lesiecka – 36 mieszkańców,
13. Leśce folwark – 149 mieszkańców,
14. Leśce kolonia – 9 mieszkańców,
15. Leśce wieś – 214 mieszkańców,
16. Miesiące – 224 mieszkańców,
17. Piotrowice folwark – 143 mieszkańców,
18. Piotrowice kolonia – 76 mieszkańców,
19. Piotrowice wieś – 401 mieszkańców,
20. Przybysławice folwark – 193 mieszkańców,
21. Przybysławice wieś – 426 mieszkańców,
22. Przybysławice (Garbów) osada fabryczna – 222 mieszkańców,
23. Zagrody – 293 mieszkańców

Bogucin kolonia to w istocie tworząca się wtedy na byłym obszarze leśnym Kolonia Las Boguciński, która w 1944 roku została spacyfikowana i spalona przez wycofujące się wojska hitlerowskie. Natomiast przedstawiona w tabeli poniżej zaginiona osada Cezaryn (dziś w granicach Przybysławic) leżała po prawej stronie drogi do Warszawy przy granicy z Markuszowem. Gminę Garbów w 1921 r. zamieszkiwało 5612 osób, w tym 2690 mężczyzn i 2922 kobiet. Zameldowanych było 36 osób narodowości żydowskiej, najwięcej w Piotrowicach (16 osób) i Garbowie (14). W Bogucinie w owym czasie było ich tylko 5.

Wola Przybysławska (wieś i leśniczówka), folwark Marianka oraz wieś i folwark Orlicz należały wtedy do gminy markuszowskiej z ogólną liczbą mieszkańców 1379 0sób.
W Markuszowie mieszkało 1001 osób wyznania mojżeszowego, co stanowiło 54,2% ogółu. Mieli oni tam również, obok tradycyjnej polskiej gminy, samodzielną gminę żydowską z własnym wójtem na czele. Taką możliwość stwarzała ustawa gminna Królestwa Polskiego z 1882 roku.

Mimo przeróżnych prób nie udało się w okresie międzywojennym rozwiązać kwestii przeludnienia wsi. Sytuację tę miała poprawić dopiero reforma rolna, jaka została przeprowadzona tuż po II Wojnie Światowej. Grunty ze zlikwidowanych folwarków ziemskich przeznaczono na upełnorolnienie słabych gospodarstw w miejscowościach, w jakich one funkcjonowały, czyli w Bogucinie, Garbowie, Gutanowie, Leścach, Piotrowicach i Przybysławicach. To nie był koniec zmian terytorialnych na terenie gminy Garbów.

• W 1970 r. Wólka Lesiecka (pierwsza wzmianka o tej miejscowości w 1603 r.) została włączona do Lesiec,
• W 1971 r. Miesiące (na mapach od 1801 r.) przejął Garbów,
• W 1973 r. do gminy Garbów zostaje włączona Wola Przybysławska, która w roku 1946 wchłonęła Folwark Mariankę (Marynki) oraz wieś i folwark Orlicz. To już kolejna migracja tej miejscowości. Wcześniej do roku 1869 należała do gminy Kurów, a w latach 1870-1954 do gminy Markuszów. Następnie miejscowość ta, na mocy ustawy z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu Gromadzkich Rad Narodowych, w miejsce gmin, powołała własną gromadę . Jako samodzielna jednostka administracyjna wytrzymała zaledwie 6 lat, po czym wróciła do gromady Markuszów. Po likwidacji gromad i przywróceniu gmin w roku 1972 przeniosła się do gminy garbowskiej.
  

Obecnie gmina Garbów składa się z 14 sołectw. W gminie zamieszkuje 9 018 osób.

1. Bogucin – 1066 mieszkańców,
2. Borków – 282 mieszkańców,
3. Garbów I – 1144 mieszkańców,
4. Garbów II – 1044 mieszkańców,
5. Gutanów – 479 mieszkańców,
6. Janów – 242 mieszkańców,
7. Karolin – 338 mieszkańców,
8. Leśce – 510 mieszkańców,
9. Meszno – 66 mieszkańców,
10. Piotrowice Kolonia – 343 mieszkańców,
11. Piotrowice Wielkie – 629 mieszkańców,
12. Przybysławice – 852 mieszkańców,
13. Wola Przybysławska – 1482 mieszkańców,
14. Zagrody – 950 mieszkańców

Porównując zmiany demograficzne, jakie zaszły na terenie gminy Garbów na przestrzeni ostatnich 95 lat, można wyodrębnić miejscowości o:

1. Wyraźnym przyroście naturalnym – Bogucin, Garbów i Zagrody,
2. Umiarkowanym przyroście naturalnym – Leśce i Wola Przybysławska,
3. Niemal zerowym przyroście naturalnym – Janów, Karolin, Przybysławice i Piotrowice,
4. Ujemnym przyroście naturalnym – Gutanów i Borków.

Pomimo, że Bogucin omijały inwestycje przemysłowe, to udało mu się awansować na trzecie miejsce pod względem liczby mieszkańców w gminie. Utrzymanie dotychczasowej dynamiki rozwoju jest gwarancją zachowania lub poprawy pozycji w gminnej klasyfikacji demograficznej. Mając na uwadze doskonałe położenie komunikacyjne Bogucina (przecięcie najważniejszych dróg E-12 i S17) oraz wielopokoleniowe zaangażowanie społeczne mieszkańców można być pewnym jego dalszego rozkwitu.

Edit: Jak słusznie zauważył jeden z czytelników, w artykule wkradł się błąd językowy. W tym szczególnym przypadku określenie „przyrost naturalny” należy rozumieć jako „przyrost liczby mieszkańców”.