Z archiwum USC – rok 1888

Przeglądając dawne zapisy garbowskiej parafii można natrafić na przypadki, gdzie noworodka zgłaszała kobieta – zwykle akuszerka.  W owych czasach był to powszechnie przyjęty zwyczaj zgłaszania dzieci z nieprawego łoża. Na terenach wiejskich takie sytuacje zdarzały się głównie w folwarkach oraz w domach bogatych włościan, gdzie pannami z dzieckiem zostawały „dziewki”, czyli dziewczyny wykonujące proste prace chałupnicze i gospodarskie. Z reguły były to młode, biedne osoby, mieszkające kątem u swego pana. Po „wpadce” ich los nie był łatwy – często były wypędzane przez pracodawcę (najczęściej ojca dziecka) i szykanowane przez społeczeństwo. Nieślubne dzieci nosiły zwykle nazwiska swych biologicznych matek, pomimo tego, że tożsamość ojca była powszechnie znana. BĘKARTY, ZNAJDUCHY i PODRZUTKI bywały piętnowane i odrzucane przez najbliższych oraz znajomych. Jako ciekawostkę warto dodać, że ich populacja zwiększała się wraz z przemarszem lub stacjonowaniem wojsk.

Małgorzata Nowaczyk, specjalista w zakresie genetyki klinicznej, stając w obronie dzieci pozamałżeńskich pisze w artykule „Pater ignotus, czyli sprawa dzieci nieślubnych”:

„A tak na marginesie: jeżeli uznany przez rodzinę i historię (rodzinną czy tę przez duże H) ojciec nie był/nie jest ojcem biologicznym dziecka? Jaką ma to wartość i znaczenie w genealogii? W historii było wielu władców z nieprawego łoża, w naszych rodzinach jest wielu takich krewnych (lub półkrewnych). Jeżeli prastryjek Pankracy nie jest naprawdę bratem dziadka, tylko kiedyś się zasiedział po świątecznej kolacji i tak już został, to czy nie jest członkiem rodziny, jeżeli wszystkie dorastające dzieci go za takiego uważały? Jeżeli brytyjski książę Andrzej nie jest synem księcia Filipa – męża Królowej Elżbiety II (spekulacji na ten temat istnieje wiele, dla mnie najważniejszym argumentem jest jego uroda – w porównaniu z pozostałą trójką dzieci Królowej Elżbiety jest zbyt przystojny), to czy prawa księcia Andrzeja są inne? W tym wypadku chyba nie, bo dziedziczy po matce. A jeżeli książę Harry nie jest synem Księcia Walii Karola, następcy tronu brytyjskiego, tylko któregoś z amantów Diany, jego świętej pamięci żony? Jeżeli Karol uważa go za swego syna i go, jako takiego traktuje, jeżeli za takiego uważa go babcia – obecna królowa oraz parlament angielski to, co ma do tego wszystkiego genetyka (i my z naszymi pytaniami)? Moim zdaniem nic, bo historia, zarówno ta wielka, jak i rodzinna powinna być ostatecznym arbitrem.”

W innym miejscu, gdzie dziecko zostało zgłoszone przez akuszerkę, ale już z legalnego związku napotkałem taki oto dosłowny zapis w akcie urodzenia: „świadkowie nie wiedzą, gdzie znajduje się od (chwili) zawarcia związku małżeńskiego jej zmarły mąż …” Wniosek: ojciec dziecka został uznany za zmarłego lub zaginionego, aczkolwiek okoliczności tego zajścia wydają się być owiane tajemnicą. Choć ten przypadek dotyczy roku następnego, to jednak ze względu na podjętą w tym odcinku tematykę został przywołany już teraz. Odnalazłem również akt, w którym ksiądz prowadzący księgę urodzeń wpisał akuszerkę, jako osobę zgłaszającą – zrobił nawet z boku aktu urodzenia adnotację, mówiącą o statusie matki dziecka („незамужной”), ale w dalszym opisie umieścił zdanie przeczące wcześniejszej informacji, pisząc że:  „dziecko urodziło się z jego (czyli ojca) ślubnej żony”.

Takich i tym podobnych pomyłek w księgach jest nie mało. Niektóre z nich zostaną przytoczone i objaśnione w następnych odcinkach.

A oto lista urodzonych w roku 1888.